Article published in the Armenian media (leradevagan)

ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹԻՒՆՆԵՐ

«19 Յունուարի նախաձեռնութեան» առթիւ

Հիմնուած է  

21-22 Յունուար 2017 –ին Պերլինի մէջ  տեղի  ունեցած 

«Իրաւունքներու շուրջ միաւորուած» համագումարի

 Եւ  

25-26 Փետրուար 2017-ին Փարիզի մէջ կայացած 

կլոր սեղանի ընդհանուր սկզբունքներու վրայ:

1. Փոքր Ասիոյ ժողովուրդներու «Իրաւունքներու շուրջ միաւորուած» համագումարը, որ տեղի ունեցաւ Պերլինի մէջ, 2017-ի 28-29 Փետրուարին, ստեղծեց «Իրաւունքներու Շուրջ Միաւորուած, 19 Յունուարի նախաձեռնութիւն»ը:

1.  
2. 2. Պերլինի համագումարի բոլոր մասնակիցները անդամ են այս նախաձեռութեան:
3.  
4. 3. Այս նախաձեռնութիւնը անկախ շարժում է: Այն որպէս կազմակերպութիւն պիտի չգրանցուի:
5.  
6. 4. Շարժման միանալ ցանկացող որեւէ կազմակերպութիւն կամ որեւէ անհատ իրաւունք ունի միանալու անոր:
7.  
8. 5. Նախաձեռնութիւնը ստեղծուած է նպատակ ունենալով կազմել «Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու Լիկա»ն կամ «ՓԱԺ լիկա»ն:
9.  
10. 6. Նախաձեռնութիւնը պիտի դադրի գոյութիւն ունենալէ այն պահուն, երբ կը կազմուի «Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու Լիկա»ն
11.  
12. 7. Նախաձեռնութիւնը պիտի գործէ 5 յանձնախումբերու միջոցով.
    
    ա. Համակարգող յանձնախումբ
    
    բ. «Միացեալ Պատմութիւն» յանձնախումբ
    
    գ. «Միացեալ իրաւական եւ մարդկային իրաւունքներ» յանձնախումբ
    
    դ. «Միացեալ Իրաւունքներ առցանց» յանձնախումբ
    
    ե. Փոքր Ասիոյ քաղաքական յանձնախումբ
13.  
14. 8. Նախաձեռնութիւնը հիմնադրամ մը պիտի հիմնէ՝ դրամագլուխ ստեղծելու նպատակով:
15.  
16. 9. «Իրաւունքներու Շուրջ Միաւորուած, 19 Յունուարի նախաձեռնութիւն»ը Մասնագէտներու խումբ մը պիտի ստեղծէ, որ հիմնուած պիտի ըլլայ Պերլինի համագումարի եւ Փարիզի Կլոր սեղանի ընթացքին մշակուած սկզբունքներուն վրայ (տե՛ս ստորեւ): Մասնագէտներու խումբը միասնական զեկուցագիր մը պիտի պատրաստէ: Պերլինի եւ Փարիզի հանդիպումներու ընթացքին քննարկուած հարցերու հիման վրայ, նշուած զեկուցագիրը համապարփակ վաւերագրական ամփոփագիր պիտի ըլլայ Փոքր Ասիոյ ժողովուրդներու պատմական եւ ներկայ իրավիճակին ու խնդիրներուն մասին: Նշուած փաստաթուղթի եզրակացութեան մէջ պիտի յստակեցուին խնդիրներու ընդհանրութիւններն ու ընդգրկուած խումբերու առանձին յատկանիշները, նաեւ պիտի կազմուի նախաձեռնութեան եւ «Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու Լիկա»-ի ճանապարհային քարտէզն ու վճռորոշ ուղենիշը:
    
    ա. Առանցքային հարցերը, որոնց պատասխանները պէտք է տրուին զեկուցագրին միջոցով հետեւեալներն են.- 
    
          1. Ո՞վ  ենք մենք եւ որունկը ներկայացնենք:
    
          2. Ի՞նչ նպատակով համախմբուած ենք:
    
          3. Ինչի՞ պիտի ձգտի այս լիկան:
    
          4. Ի՞նչ բարոյական չափանիշներով կ'ուղղորդուինք մենք:
    
    բ. Մասնագէտներու խումբի աշխատանքը պիտի վերանայուի «Պատմութիւն» եւ «Իրաւունք» յանձնախումբերու կողմէ:
    
    գ. Մասնագէտներու խումբի անդամները նախաձեռնութեան այն անդամներն են, որոնք ունակ են մասնակցելու զեկուցագրի պատրաստման գործին՝ Արեւմտահայոց Ազգային Համագումար ՀԿ-ի մշտական Մասնագէտներուն հետ համագործակցաբար:
    
    դ. Ժամանակի ընթացքին, միասնական զեկուցագիրը կրնայ հիմք ըլլալ Փոքր Ասիոյ բոլոր ժողովուրդներուն համար պատմութեան այլընտրանքային դասագիրքի պատրաստման գործընթացինհամար:
17. 10.Փոքր Ասիոյ ժողովուրդներու շարժումը պէտք է գործէ կարճատեւ, միջին եւ երկարաժամկէտ աշխատանքային նախագիծերով.
    
    ա. Կարճաժամկէտ աշխատանքները կ'ընդգրկեն յառաջիկայ չորսամսեայ ժամանակահատուածը, որուն ընթացքին պէտք է.
    
          1. Պատրաստել եւ հաստատման ներկայացնել Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու լիկայի նախագիծը:
    
          2. Առերես հանդիպումներ ունենալ կազմակերպութիւններու եւ նախաձեռնութիւններու հետ՝ պատրաստելու եւ հրաւիրելու համար զանոնք՝ շարժման միանալու: Անհրաժեշտութեան պարագային, Համակարգող յանձնախումբը սոյն նպատակին համար տարածաշրջանային ենթայանձնախումբեր պիտի ստեղծէ:
    
          3. Թրքերէն եւ անգլերէն լեզուներով հրապարակել Պերլինի համագումարի նիւթերն ու Փարիզի Կլոր սեղանին նախատեսուած Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու լիկայի հեռանկարներուն առնչուող քննարկումները:
    
         4. Հայաստանի մէջ 2017 թուականի աշնան կազմակերպել Մասնագէտներու խումբի առաջին հանդիպումը:
    
         5. Տարածքային համագործակցութեան խումբեր կազմել այն շրջաններուն մէջ, ուր Փոքր Ասիոյ ժողովուրդներ կը բնակակցին:
    
         6. Մեկնարկել հինգ յանձնախումբերու գործունէութիւնը: 
    
         7. Դրամագլուխ ստեղծելու նպատակով ստեղծել հիմնադրամ մը:
    
    բ. Միջին ժամկէտի աշխատանքները կ'ընդգրկեն յառաջիկայ մէկամեայ ժամանակահատուածը, որուն ընթացքին պէտք է.
    
         1. Հրապարակել Մասնագէտներու խումբի զեկուցագիրը:
    
         2. Ստեղծել եւ գործի լծել Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու լիկան:
    
         3. Ստեղծել տեղեկատուութեան եւ հեռարձակման միաւոր:
    
    գ. Երկարաժամկէտ աշխատանքները կախեալ են Մասնագէտներու խումբի զեկուցագրէն եւ յանձնախումբերու կայացուցած որոշումներէն:

Փոքր ԱսիոյԺողովուրդներու Լիկան

• «Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու լիկա»ն պիտի գրանցուի որպէս ոչ-եկամտային եւ ոչ-կառավարական կազմակերպութիւն, որ պաշտպան պիտի հանդիսանայ Փոքր Ասիոյ ժողովուրդներու իրաւունքներուն:
• Թէ՛ անհատներ եւ թէ կազմակերպութիւններ կրնան անդամակցիլ լիկային:
• Ոչ միայն փոքրասիական ծագում ունեցող անդամները, այլեւ այլ ծագում ունեցող անհատներ եւ մարդու իրաւունքներու բնագաւառին մէջ գործունէութիւն ծաւալող ոչ-կառավարական կազմակերպութիւններ կրնան միանալ լիկային: Շարժման միանալու հրաւէր պէտք էստանան.
  
  - Փոքրասիական ծագումով անհատներ եւ ընկերակցական կառոյցներ:
  
  - Քաղաքացիական հասարակութեան ներկայացուցիչներ, անհատներ եւ ընկերակցական կառոյցներ, ինչպիսիք են հիմնադրամները, վերլուծական կառոյցները, մարդու իրաւունքներու պաշտպան հասարակական կազմակերպութիւնները, եւ այլն, որոնք ցանկութիւն ունին միանալու մեր շարժման:
• Փոքր Ասիոյ Ժողովուրդներու լիկան երկու մարմիններէ բաղկացած պիտի ըլլայ.- Ընդհանուր Ժողովը եւ Գործադիր Մարմինը: Գործադիր Մարմինը պիտի կազմուի Գործադիր խորհուրդէն եւ յանձնախումբերէն:

Երկխօսութեան Գլխաւոր Սկզբունքները

1. 1. Մեր կիսած առաջին ընդհանուր արժէքը արդարութեան, ժողովրդավարութեան, երկխօսութեան եւ խաղաղ բնակակցութեան նկատմամբ մեր տրամադրուածութիւնն է:
2.  
3. 2. Մեր շարժումը պէտք է քաջալերէ երկխօսութիւնը թէ՛ համայնքներուն մէջ, թէ՛ անոնց միջեւ: Այս առումով մենք ունինք երկխօսութեան երեք ուղղութիւններ.-
   
   ա. Իւրաքանչիւր համայնքի մէջ:
   
   բ. Տարբեր համայնքներու միջեւ:
   
   գ. Բոլոր համայնքներուն միջեւ:
4.  
5. 3. Համընդհանուր ինքնութիւնը երկու գլխաւոր առանցքներ ունի.-
   
   ա. Փոքր Ասիոյ հալածուած եւ խտրականութեան զոհ դարձած բնիկ ժողովուրդները:
6. բ. Երբեմնի Օսմանեան Կայսրութեան քաղաքացիները եւ համայնքները:
7.  
8. 4. Մեր շարժումը պէտք է բարենպաստ պայմաններ ստեղծէ՝ բոլոր խումբերու համար, անկախ անոնց քանակէն: Մանաւանդ,զգուշ վարուինք բառերու օգտագործումէն:Բոլոր պարագաներուն պէտք է բազմակարծիք եւ հանդուրժողական հարթակ հանդիսանանք՝ բոլոր համապատասխան երաշխիքներով, որոնք մէկուսացումէ զերծ կը պահեն մեծ եւ փոքր բոլոր խումբերը: 
9.  
10. 5. Մեր գործունէութիւնը կ'ընդգրկէ բոլոր ցեղային, ցեղա-կրօնական, կրօնական եւ լեզուական խումբերը՝ ընդհանուր հայրենիքին եւ ծագման երկրին մէջ, ինչպէս նաեւ Փոքր Ասիայէն տեղահանուած սփիւռք(ներ)ը: Երեք գլխաւոր խումբեր են՝ լեզուական, կրօնական եւ ցեղային խումբերը (հայեր, յոյներ եւ արամերէն խօսող քրիստոնեաներ, եւ այլն): Բացի անկէ, մեր շարժումը կ'ընդգրկէ ոչ-իսլամական, ոչ-թուրք բնակչութիւնը (համշէններ, տերսիմցիներ (զազա, քըզըլպաշ, քուրմանճ, քրմանճ), ալեւիներ, եզիտիներ, նուսայրիներ, եւ այլն) եւ ոչ-թուրք, ոչ-քիւրտ սիւննի բնակչութիւնը (չերքէզներ, լազեր, եւ այլն):
11.  
12. 6. Խառնածին անհատները երկխօսութեան կամուրջ են: Անոնք կրնան արագացնել երկխօսութեան գործընթացը համայնքներու միջեւ:
13.  
14. 7. Արամէական ծագում ունեցող ժողովուրդները պէտք է ներկայացուին ըստ իրենց նախընտրած ինքնութեան, օրինակ՝ որպէս սուրիանիներ, (սուրիանի-) արամէացիներ, ասորիներ կամ քաղդէացիներ: Այսօր, այս համայնքները, ընդհանուր ազգային ինքնութեան բացակայութեան եւ ազգաշինութեան գործընթացի մէջ են: Անոնք ունին լեզուական ընդհանրութիւններ, սակայն դաւանաբանական տարբերութիւններ.-
    
    ա. Սուրիանի-արամերէն խօսող ժողովուրդներ:
    
    բ. Հինգ եկեղեցիներու պատկանելիութիւն ունեցողներ.
    
         1) Արեւելեան Առաքելական եկեղեցի (նաեւ ծանօթ է Նեստորական եկեղեցի անունով)
    
         2) Ասորի  Ուղղափառ եկեղեցի
    
         3) Ասորի  Կաթողիկէ եկեղեցի
    
         4) Քաղդէական եկեղեցի
    
         5) Բողոքականներ
15.  
16. 8. Տարածքային սահմանումներուն վերաբերող սկզբունքներ.-
    
    ա. Փոքր Ասիոյ աշխարհագրական սահմանները միջազգայնօրէն չեն ճանչցուած: Փոքր Ասիա ըսելով մենք կը հասկնանք Հարաւ-Արեւելեան Ասիոյ Օսմանական բաժինը:
    
    բ. Փոքր Ասիան մեզի համար թէ՛ հայրենիք է, թէ՛ ծագման երկիր: Թրքական Ազգայնական/Ազգայնամոլական շարժումները ոչնչացուցին ոչ միայն Փոքր Ասիոյ տեղաբնիկ բնակչութիւնը, այլ նաեւ այն հայրենիքը, ուր հազարամեակներէ ի վեր կ'ապրէին այս ժողովուրդները, ինչպէս նաեւ անոնց ընդհանուր քաղաքակրթութիւնը, զոր ստեղծած էին ընդհանուր արժէքներու համակեցութեան միջոցով:
    
    գ. Մենք պէտք է շատ զգուշ ըլլանք «տարածք» եզրը օգտագործած ժամանակ: Այս շարժման համար տարածք եզրը ընդհանուր հայրենիք կը նշանակէ, այսինքն՝ Փոքր Ասիա:
    
    դ. Փոքր Ասիա հայրենիքը բաժնուած է աշխարհագրական եւ պատմական տարածաշրջաններու: Մենք պէտք է անոնցմէ իւրաքանչիւրին ճշգրիտ սահմանումներն ունենանք, մասնաւորաբար՝ «Պոնտոս», «Քիւրտիստան», «Արեւմտեան Հայաստան», «Հայկական Բարձրաւանդակ», եւ այլն:
17.  
18. 9.Կան պատմական չորս ժամանակահատուածներ, զորս անցած ենք: Մենք տառապած ենք մեր ընդհանուր անցեալէն: Հետեւաբար մենք պէտք է ճիշտ սահմանում տանք մեր տառապանքներուն եւ կորուստներուն չորս ժամանակահատուածներուն.
    
    ա. Օսմանեան անցեալ
    
    բ. Երիտթուրքական անցեալ
    
    գ. Քեմալական անցեալ
    
    դ. Ժամանակակից Թուրքիա
19.  
20. 10. Ցեղասպանութեան շուրջ մեր ընդհանուր իրազեկուածութիւնն ու խիղճը գլխաւոր սկզբունք կը հանդիսանայ:
21.  
22. 11. Մենք դէմ ենք «Ֆոլկլորացման» եւ «ապաքաղաքականացման» ռազմավարութիւններուն, որոնք կը կիրառուին տեղահանուած համայնքներուն եւ փախստականներուն վրայ՝ ետ պահելով զանոնք  իրենց իրաւունքները պահանջելու տեսլականէն:
23.  
24. 12. Մեր մշակութային եւ բնական ժառանգութեան յետագայ կործանման եւ միտումնաւոր լքուածութեան կանխարգելումը գլխաւոր նպատակ է:
25.  
26. 13. Մենք պէտքէ փորձենք միջազգային իրազեկում ապահովել այն փաստին շուրջ, որ Փոքր Ասիոյ շատ լեզուներ կորստեան վտանգին առջեւ կանգնած են, կամ նոյնիսկ կորսուած են, ըստ ԵՈՒՆԷՍՔՕ-ի տուեալներուն:
27.  
28. 14. Թրքական պաշտօնական պատմութեան աղաւաղումները մեր համընդհանուր կորուստն են: Պատմական ճշմարտութեան շարունակական ժխտումը, մասնաւորապէս Փոքր Ասիոյ մէջ կրկնուող ցեղասպանութեան փաստը համընդհանուր տառապանք կը պատճառէ:
29.  
30. 15. Մեր հիմնական նպատակը պէտք է ըլլայ արդարութեան հաստատումն ու բարեփոխումներու նախաձեռնումը՝ մեր ընդհանուր հայրենիքին մէջ, մեր ընդհանուր իրաւունքներուն համար: Եւ այս նպատակին միասնաբար հասնելու համար մենք պէտք է համախմբենք մեր ջանքերը՝ իրաւական եւ խաղաղ բոլոր միջոցներով:
31.  
32. 16. Մենք պէտք է վստահ ըլլանք, որ մարդու իրաւունքներու միջազգային  համաձայնագիրները, պայմանագիրներն ու արձանագրութիւնները յարգուած են:
33.  
34. 17. Ընդհանուր տառապանքը մեր միջեւ կարեկցանք առաջացուցած է: Քրտական հարցը կը հաստատէ այս շատ կարեւոր երեւոյթը:
35.  
36. 18. Ինչ կը վերաբերի քրտական պատմական պատասխանատուութեան կարեւոր խնդրին, մեր դիրքորոշումըհետեւեալն է.-
    
    ա. Որոշ քրտական ցեղեր եւ անհատներ մասնակից դարձան ցեղասպանութիւններու որոշումներու կայացման եւ իրագործման, մինչդեռ գլխաւոր պատասխանատուութիւնը Երիտ Թուրքերու կառավարութեան եւ պաշտոնական Անգարայի վրայ է:
    
    բ. Քիւրտ ժողովուրդը նիւթապէս օգտուեցաւ Փոքր Ասիոյ ոչ-իսլամ ժողովուրդներու բնաջնջումէն:
    
    գ. Պատմական ճշմարտութիւններու պարզապէս ճանաչումը բաւարար չէ: Հետեւաբար մենք կոչ կ'ուղղենք թէ՛ Թուրքիոյ մէջ, թէ՛ դուրսը գտնուող քրտական քաղաքական կառոյցներուն եւ վերնախաւին՝ միանալու մեզի մեր այս շարժման մէջ՝ վերակազմաւորելու համար Փոքր Ասիոյ բոլոր շահագրգիռ ժողովուրդները:
37.  
38. 19. Իրավիճակը Թուրքիոյ մէջ՝ լայնածաւալ պատերազմ քրտական քաղաքացիական բնակչութեան դէմ, բռնապետական ժողովրդական ռէժիմ եւ արմատական իսլամի տարածման գործընթաց, ինչպէս նաեւ ամբողջ Միջին Արեւելքի մէջ, մեր հիմնական խնդիրն է: Քիւրտերն ու այնտեղ մնացած ոչ-թուրք եւ ոչ-իսլամ բնակչութիւնները, ըստ էութեան, կը տառապին շարունակական խտրականութենէ եւ հետապնդումներէ, որոնք կը ստիպեն արտագաղթելու:
39.  
40. 20. Հաւասար իրաւունքներու, ինչպէս նաեւ ժողովրդավար, բազմացեղ եւ աշխարհիկ Թուրքիա ստեղծելու տեսութիւնը մեր յաջողութեան նախապայմանն է: Հետեւաբար, ժողովրդավար աշխարհիկ թուրքերը (թէ՛ սիւննի եւ թէ ալեւի աշխարհիկ ժողովրդավարներ) ամենաիրատեսական այլընտրանքն են, եւ մենք անոնց հետ համագործակցելու կը միտինք:
41.  
42. 21. Թուրքիոյ դրացի երկիրներու քաղաքացիական հասարակութիւնները մեր շարժման հաւանական գործընկերներն են, եւ հրաւիրուած են միանալու անոր:
43.  
44. 22. Ընդհանուր ապագան կառուցուած է համակեցութեան սկզբունքին վրայ՝ մեր ընդհանուր հայրենիքին մէջ: